مزاج شناسی اسلامی
مزاج ها به عنوان نمایانگر ویژگیهای ذاتی هر فرد تأثیرات عمیقی بر روی سلامتی رفتار و حتى روابط اجتماعی ما دارند در طب سنتی چهار مزاج اصلی وجود دارد سودا، بلغم صفرا و دم هر کدام از این مزاجها به نوبه خود ویژگیها نقاط قوت و ضعف خاصی دارند که درک آنها میتواند ما را در انتخاب سبک زندگی سالم تر یاری کند. در این جزوه به بررسی دقیق تر هر یک از این مزاجها پرداخته ایم و روشهای تغذیه ای و رفتاری مناسب برای هر کدام را معرفی کرده ایم:
در جهان ماده تمامی موجودات و پدیده ها تحت تأثیر چهار حالت اصلی قرار دارند گرما سرما، رطوبت و خشکی این چهار عنصر نه تنها در طبیعت بلکه در رفتارها،کردارها نگرشها جسم و زندگی ما نیز تاثیر گذارند به عبارت دیگر هر چیزی که در عالم وجود دارد یا گرم است یا سرد یا تر است یا خشک .
هم چنین در طب سنتی به انواع طبعها و مزاجها بلغم ، صفرا ، سودا و دم ‘خلط‘ می گویند .
و چندین عامل میتوانند منجر به ایجاد و تغییر این خلطها شوند :
- سبک غذایی: نوع غذاهایی که مصرف میکنیم تأثیر مستقیم بر روی خلط ها دارد. مصرف غذاهای چرب شیرین یا سرد میتواند باعث افزایش بلغم یا صفرا شود در حالی که غذاهای گرم و خشک میتوانند به کاهش این خلطها کمک کنند .
- افکار و احساسات: داشتن افکار منفی مانند غم اندوه ترس و کلام منفی میتواند به تولید خلط های مضر منجر شود. استرس و اضطراب نیز میتوانند تعادل خلطها را بر هم زنند و به بروز مشکلات جسمی و روحی کمک کنند .
- محیط زیست: آنچه که در اطراف خود مشاهده میکنیم و نوع پوشش و لباسهایی که می پوشیم نیز میتواند بر روی وضعیت روحی و جسمی ما تأثیر بگذارد. لباسهای تنگ یا نامناسب ممکن است احساس ناراحتی و تنش را افزایش دهند .
- آب و هوا: شرایط جوی مانند دما رطوبت و آلودگی نیز میتوانند بر تولید خلطها تأثیر بگذارند. مثلاً هوای سرد و مرطوب ممکن است باعث افزایش بلغم شود .
تأثیر عناصر اربعه بر رفتار و شخصیت
افکار و اعتقادات ما نیز تحت تأثیر این عناصر قرار دارند به عنوان مثال افرادی که در مناطق گرمسیری و جنوبی زندگی میکنند معمولاً به خاطر گرمای غالب در محیط خود به هیجانات زیاد، آینده نگری، بزرگ بینی و اغراق معروف هستند در مقابل افرادی که در مناطق شمالی و مرطوب زندگی میکنند به دلیل رطوبت غالب معمولاً شکموتر و دارای هیکلهای درشت تری نسبت به جنوبیها هستند که معمولاً لاغرتر و تیزتر به نظر میرسند.
اصل درمان بر اساس تضاد
طبق یک اصل بنیادی در طب سنتی درمان هر دردی تضاد آن میباشد. به عنوان مثال اگر کسی دچار سردی شود باید او را گرم کنیم در مورد افسردگی که معمولاً ناشی از سرمای سر، افکار منفی به سراغ فرد می آیند باید عنصر آتش در بدن فرد افزایش دهیم و آن را به مغز برسانیم این کار میتواند با استفاده از خوراکی ها سنگها و رنگهایی که هم جنس آتش هستند انجام گیرد.
مثالهایی برای درک بیشتر شما از تأثیر عناصر بر سیستم گوارش
اگر معده و سیستم گوارش ما دچار سردی شده باشد باید از عنصر آتش برای گرم کردن آن استفاده کنیم این کار با مصرف سنگهایی مانند سیترین نمک و گیاهان گرم مزاج و همچنین رنگ زرد و…. ممکن است غذاهای گرم نیز میتوانند به تقویت گوارش و رفع سردی کمک کنند .
تأثیر بر قلب و فشار خون
در مورد قلب اگر دچار گرما یا فشار خون بالا باشیم باید توجه داشته باشیم که عنصر آتش بیش از حد شده است. در این حالت عنصر آب به عنوان ضد آتش عمل میکند بنابراین مصرف آب باید افزایش یابد و باید از غذاهایی که هم جنس آب هستند مانند هندوانه و خيار و … استفاده کنیم همچنین باید از رنگهای قرمز و زرد که نمایانگر آتش هستند و غذاهای گرم و پر ادویه پرهیز کنیم.
سفر به دنیای طبع ها: شناخت چهار طبع اصلی در طب سنتی
عنصر آتش: صفرا ( گرم و خشک) در وجود انسان نگاهی به ویژگیها و تأثیرات صفراوی مزاج
آتش، یکی از عناصر بنیادی طبیعت نه تنها در دنیای مادی بلکه در سرشت انسانها نیز تأثیر عمیقی دارد. این عنصر با ویژگیهای خاص خود نمادی از حرارت هیجان و تغییر است.
آتش همیشه در حال شعله ور شدن و شاخه زدن است برعکس آب که به طور ثابت و یکنواخت در یک مسیر ثابت حرکت میکند آتش به چپ و راست بالا و پایین می رود و این ویژگی ها در شخصیت افرادی که عنصر آتش در وجودشان فعال است به وضوح نمایان می شود.
صفرا و ویژگیهای آن
در طب سنتی آتش با نام صفرا شناخته میشود افرادی که مزاج صفراوی دارند به محض شروع یک کار به سرعت به سمت کار دیگری میروند این افراد آرام و قرار ندارند و معمولاً در جستجوی تغییر و تنوع هستند در حالی که افراد بلغم مزاج معمولاً با تمرکز بر یک کار تا پایان آن را ادامه میدهند افراد صفراوی به دلیل طبیعت ناپایدار خود مرتباً از یک شاخه به شاخه دیگر میروند و هیچگاه از زندگی خود رضایت کامل ندارند. افراد صفراوی بسیار سریع و چالاک هستند و بسیار علاقه به ساختن اشیا جدید دارن اکثر مخترعها عنصر .. آتش در بدنشان غالب است .
ساختار بدنی افراد صفراوی
افراد با مزاج صفراوی معمولاً دارای بدنی لاغر و کشیده هستند استخوان بندی آنها نازک است و این ویژگیها نشان دهنده تأثیر عنصر آتش بر ساختار جسمی آنهاست. پوست این
افراد معمولاً خشک و زرد رنگ است و در سفیدی چشم آنها نیز زردی دیده میشود.
پوستشان ممکن است پوسته پوسته یا ترک دار و خشک باشد لبهای نازک و کشیده ای دارند
و موهایشان خشک و ضخیم است .
بیماری ها و اختلالات ناشی از صفرا
وجود صفرا در بدن میتواند موجب بروز بیماریها و اختلالات متعددی شود. برخی از این
مشکلات عبارتند از :
سوزش معده
ریزش مو ریزش مو به ویژه از ناحیه جلوی سر
کم خوابی و بی خوابی
هیجان و پرخاشگری
اظطراب مداوم
تپش قلب
بی اشتهایی
خشکی بینی
ضعف شنوایی
گرگرفتگی
ناباروری امکان نازایی در خانمها و آقایان که با تعدیل حرارت قابل درمان است . تلخی دهان
تكرار عادت ماهیانه (به صورت لکه بینی نیز میتواند ناشی از صفرا در رحم و روده ها باشد).
افراد با مزاج صفراوی باید به دقت به رژیم غذایی خود توجه کنند تا تعادل حرارت بدن را حفظ کنند. در زیر به غذاهایی که برای این افراد مفید است و همچنین مواردی که باید از آنها پرهیز کنند اشاره کرده ایم
غذاهای مفید برای افراد صفراوی:
غذاهای خنک کننده
میوه های آبدار و خنک مانند خیار هندوانه پرتقال و انار
سبزیجاتی مانند کاهو اسفناج و کرفس
غذاهای ملایم و نرم
برنج و غلات سبوس دار
ماست و لبنیات کم چرب به میزان محدود
پروتئینهای سبک
ماهیهای چرب مانند سالمون و قزل آلا
گوشتهای سفید مانند مرغ و بوقلمون
چای های خنک کننده
چای نعناع یا چای بابونه
دمنوشهای گیاهی که خاصیت آرامش بخش دارند
روغن های ملایم
روغن زیتون و روغن کنجد
غذاهای حاوی فیبر
حبوبات مانند عدس و نخود
مغزها و دانه ها به میزان محدود
غذاهایی که افراد صفراوی باید از آنها پرهیز کنند:
غذاهای تند و ادویه دار
فلفل، زردچوبه دارچین و دیگر ادویه های گرم
غذاهای چرب و سرخ کردنی
غذاهای سرخ شده فست فودها و غذاهای چرب
شیرینی ها و قندها
شیرینی های صنعتی شکلات و قندهای مصنوعی
غذاهای فرآوری شده
کنسروها، سوسیس و کالباس
نوشیدنی های کافئین دار
قهوه نوشابه های انرژی زا و چای سیاه
غذاهای شور
غذاهای شور و نمک زده
الكل
مصرف الکل میتواند حرارت بدن را افزایش دهد
نکات:
آب کافی بنوشید: نوشیدن آب به میزان کافی میتواند به خنک نگه داشتن بدن کمک کند .
توجه به عادات غذایی: وعده های غذایی را به طور منظم و در مقادیر مناسب مصرف . کنید
فعالیت بدنی: ورزش ملایم و منظم میتواند به تعادل حرارت بدن کمک کند .
با رعایت این نکات غذایی افراد صفراوی میتوانند به بهبود سلامتی خود کمک کرده و از عوارض ناشی از افزایش حرارت بدن جلوگیری کنند.
عنصر هوا و مزاج دموی
مزاج دموی که به عنوان یکی از چهار مزاج اصلی در طب سنتی شناخته میشود، تحت تأثیر عنصر هوا (باد) قرار دارد این نوع مزاج به طور کلی با ویژگیهای گرم و مرطوب شناخته می شود. افراد با مزاج دموی به عنوان سالم ترین و موفق ترین افراد در جامعه شناخته میشوند و بسیاری از دیگر مزاجها تحت تأثیر ویژگیهای آنان قرار دارند
ویژگی های جسمانی و شخصیتی
افراد دموی معمولاً دارای قد بلند و بدنی پهن هستند. آنها به خاطر خوش مشربی و شادابی خود در جمع ها بسیار مورد توجه قرار میگیرند این افراد دیر عصبانی میشوند و معمولاً در زندگی روزمره خود خوشحال و شاداب هستند قدرت جسمی و ذهنی بالای آنها موجب موفقیت های زیادی در زندگیشان میشود در تاریخ بسیاری از حاکمان و دیکتاتورها از میان این افراد بوده اند که توانسته اند حکومتهای قدرتمندی را تشکیل دهند
چهره این افراد معمولاً سرخ است و آنها همواره در حال صحبت کردن و خندیدن هستند. اشتهای زیادی دارند و میتوانند به راحتی خواب کافی داشته باشند؛ اما اگر بخواهند قادرند چندین روز بدون خواب بمانند. همچنین آنها دلرحم و مهربان هستند و به راحتی با دیگران ارتباط برقرار میکنند تعریق زیاد و انرژی بالا از دیگر ویژگیهای بارز این افراد است .
بیماری های مرتبط با مزاج دموی
با وجود ویژگی های مثبت افراد دموی ممکن است به برخی بیماریها نیز مبتلا شوند.
برخی از این بیماری ها شامل :
فشار خون بالا: به دلیل فراوان بودن خون (دم) در بدن
سردرد: سردردهای خفیف در ناحیه پشت سر
سرخی چشم: سرخی در سفیدی ( اسکلرا) چشم
شیرینی دهان
خون ریزی لثه
كبودي لثه
جوشهای قرمز جوشهای قرمز در ناحیه پشت کمر و کتف
چربی خون
تیروئید پرکار
چاقی ) تمایل به چاقی و دیر لاغر شدن(
افراد با مزاج دموی باید به تغذیه خود توجه ویژه ای داشته باشند تا از بروز مشکلات سلامتی جلوگیری کنند در زیر به غذاهایی که برای این افراد مفید است و همچنین غذاهایی که باید پرهیز کنند اشاره میشود.
غذاهای مفید برای افراد دموی
میوه ها و سبزیجات خنک
خیار
كدو
كاهو
هندوانه
سیب و گلابی
غذاهای با طبع سرد و خشک
ماهی به ویژه ماهی های چرب
مرغ و بوقلمون
گوشت گوسفند به مقدار کم
حبوبات
عدس
نخود
لوبيا
غلات
برنج قهوه ای
نان سبوس دار
چای ها و دمنوشها
دمنوش نعناع
دمنوش گل گاو زبان
چای سبز به مقدار کم
آجیل ها و دانه ها
بادام به مقدار کم
گردو
تخم کتان
غذاهایی که باید پرهیز کنند:
غذاهای گرم و تر
گوشت قرمز به ویژه گوشت گوساله
غذاهای سرخ کردنی
ادویه های تند و گرم مانند فلفل قرمز
شیرینی ها و قندها
شیرینی های صنعتی
نوشیدنی های قندی و گازدار
غذاهای چرب
کره و مارگارین
غذاهای آماده و فست فود
غذاهای کنسروی و فرآوری شده
کنسروها و غذاهای آماده که معمولاً حاوی نگهدارنده ها و مواد شیمیایی هستند
محصولات لبنی پرچرب
شیر کامل ماست پرچرب و پنیرهای چرب
غذاهای شور
نمک زیاد و غذاهای شور میتواند فشار خون را افزایش دهد
عنصر آب بلغم سرد و مرطوب
بلغم به عنوان یکی از عناصر چهارگانه در طب سنتی شناخته میشود و ویژگی های خاصی دارد. بر اساس آمار 50 تا 60 درصد افراد جامعه دارای مزاج بلغمی هستند و بین 60 تا 80 درصد بیماری هایی که در دنیا وجود دارد ناشی از اختلالات مرتبط با بلغم و سودا می باشد. بیماری به معنای نفوذ سردی و رطوبت به بدن فرد بیمار است
افراد بلغمی معمولاً فشار خون پایینی دارند و به دلیل حرارت پایین بدن دچار کم خونی هستند. این کم خونی باعث میشود که خون سازی در بدن آنها کاهش یابد و در نتیجه فشار خونشان همواره پایین باشد رگها و نبض این افراد به سختی قابل لمس است و پوستشان نازک و رنگ پوستشان سفید است
ویژگی های افراد بلغمی
افراد با مزاج بلغمی ویژگیهای خاصی دارند که آنها را از سایر مزاج ها متمایز میکند
تطابق پذیری: به خاطر وجود عنصر آب در این دسته از افراد آنها تطابق پذیری بالایی دارند و مانند آب که هر شکلی را به خود میگیرد آنها نیز قانع و آرام هستند
خواب زیاد: خواب آنها زیاد است و تلاششان برای رشد و پیشرفت مالی کمتر از سایرین است.
یادگیری: یادگیری آنها سریع است اما به همان سرعت نیز فراموش میکنند
غذای آماده: بلغم به عنوان غذای آماده بدن عمل میکند وقتی گرسنه میشویم، بلغم منبع انرژی در بدن ما میشود
و به همین دلیل روزه داری میتواند فواید زیادی داشته باشد؛ زیرا با کاهش مصرف غذا بلغم های موجود در بدن به انرژی تبدیل شده و چربیها ذوب میشوند. این فرآیند باعث کاهش بلغم و بالا رفتن فشار خون میشود و سردی بدن از بین می رود
بیماری های مرتبط با بلغم
تحقیقات نشان داده اند که 70 درصد بیماریها به دلیل وجود بلغم در بدن ناشی میشوند و
90درصد کنسرها (سرطانها) نیز میتواند مرتبط با بلغم و سودا باشد برخی از مشکلات و بیماری های شایع در افراد بلغمی عبارتند از :
مشکلات خونی: کم خونی فشار خون پایین
مشکلات گوارشی: نفخ، سوزش معده
مشکلات پوستی: پوست حساس لطیف و سرد
جوشهای سر
سفید سفیدی مو
مشکلات غدد: تیروئید کم کار
مشکلات جنسی بی میلی: جنسی زودانزالی
مشکلات عصبی و روانی: ضعف حافظه حواس پرتی استرس سرگیجه به دلیل فشار خون پایین
مشکلات حرکتی ورم اندام ها بی حسی اندام
و مشکلات دیگر :
آرتروزها
نازایی به دلیل بلغم رحم
کیست و فیبروم
سینوزیت
آب مروارید
افراد با مزاج بلغمی باید به تغذیه خود توجه ویژه ای داشته باشند تا از بروز مشکلات و بیماری های ناشی از بلغم جلوگیری کنند در زیر غذاهایی که برای افراد بلغمی مفید هستند و همچنین غذاهایی که باید از آنها پرهیز کنند، آورده شده است :
غذاهای مفید برای افراد بلغمی
غذاهای گرم و خشک
ادویه جات گرم مانند زردچوبه دارچین زنجبیل و فلفل سیاه
عسل و شیره های طبیعی
میوه ها
میوه های گرم مانند انجیر، خرما، انار و زردآلو
میوه های تازه و غیرترش
سبزيجات
سبزیجاتی که خاصیت گرم دارند مانند شنبلیله تره، پیاز و سیر
سبزیجات پخته و بخارپز
غلات
غلاتی مانند برنج گندم و جو
نانهای سبوس دار
پروتئین ها
گوشتهای قرمز به مقدار کم
ماهی و مرغ
تخم مرغ
چربی های سالم
روغنهای گیاهی مانند روغن زیتون و روغن کنجد
مغزها و دانه ها مانند بادام و گردو
نوشیدنی ها
نوشیدنیهای گرم مانند چای زنجبیلی یا چای دارچینی
آب گرم به همراه لیمو
غذاهایی که افراد بلغمی باید پرهیز کنند
غذاهای سرد و مرطوب
لبنیات مانند شیر، ماست و پنیر
خیار، کدو و سبزیجات خام سرد
غذاهای سرخ کردنی و چرب
غذاهای سرخ شده و چرب
فست فودها
شکر و شیرینی ها
شیرینی های صنعتی و قنادی
نوشیدنی های شیرین و گازدار
غذاهای ترش
مرکبات ترش مانند لیمو ترش و نارنج
سرکه و خوراکی های ترش
غذاهای فرآوری شده
غذاهای کنسروی و بسته بندی شده
غذاهای حاوی مواد نگهدارنده
نوشیدنی های سرد
نوشیدنی های یخ زده یا سرد
آب سرد
نکات:
تنظیم وعده های غذایی: بهتر است وعده های غذایی به صورت منظم و در زمانهای مشخص مصرف شوند
پرهیز از استرس: استرس میتواند بلغم را افزایش دهد بنابراین مدیریت استرس نیز مهم است.
ورزش منظم: فعالیت بدنی میتواند به تعادل مزاج کمک کند .
عنصر خاک سودا سرد و خشک
نگاهی به ویژگیها و تأثیرات آن بر سلامت انسان .
عنصر خاک در طب سنتی به عنوان نماینده سودا شناخته میشود که غلیظ ترین و سنگین ترین مزاجها به شمار میآید سودا به عنوان یکی از عناصر چهارگانه نقش مهمی در تعادل جسم و روح انسان دارد این عنصر به دلیل ویژگیهای خاص خود میتواند عمیقاً بر سلامت فرد تأثیر بگذارد و بسیاری از بیماری ها را ایجاد کند
ویژگی های سودا
سودا به عنوان یک عنصر خاکی با رنگ تیره و ظاهری مرده شناخته میشود. این عنصر در طبیعت به شکل خاک مشاهده میشود و به عنوان پایه و اساس زندگی عمل میکند. اسکلت بدن انسان نیز از جنس سودا است و استقامت بدنی ما تحت تأثیر این عنصر قرار دارد. سودا به دلیل غلظت بالای خود میتواند گردش خون و اکسیژن را در بدن مختل کند و انسدادهایی ایجاد کند که منجر به بروز بیماری ها میشود
فواید سودا
با وجود تأثیرات منفی سودا دارای فواید زیادی نیز هست. بسیاری از متفکران بزرگ تاریخ مانند بقراط و ارسطو افراد سودایی بودند که دقت و ریزبینی بالایی در محاسبات و تفکر داشتند. آنها به دلیل توانایی در تحلیل عمیق مسائل موفق به ایجاد نظریات علمی و فلسفی مهمی شدند
ویژگی های شخصیتی افراد سودایی
افراد با مزاج سوداوی معمولاً ویژگیهای خاصی دارند که شامل موارد زیر است
افسردگی و خودمحوری
انعطاف پذیری پایین
کینه جو
وسواس فکری و ذهنی
مشکلات و بیماری های ناشی از سودا
سودا میتواند منجر به بروز مشکلات متعددی شود که برخی از آنها عبارتند از :
یبوست مداوم
عطش کم که معمولاً کم آب هستند
کم خوابی و دیر خوابشان می برد
منفی بافی
ترس بی سبب
دودلی های زیاد
لکه های تیره روی پوست
سفید شدن موهای کنار سر
ضعف حافظه بلند مدت
حساسیت به نور
ضعف شنوایی
خودخوری و درون ریزی مشکلات
بی میلی جنسی ( این افراد ممکن است شهوت داشته باشند اما قدرت ابراز آن را ندارند) .
بیماریهای روماتیسمی مانند رماتیسم و روماتوئید
زخم معده و زخم اثنی عشر
خشکی پوست پاشنه پا
واريس
جوشهای سرسیاه
سیاهی دور چشم
سنگ کلیه و سنگ مثانه
لكنت زبان
بواسير
لاغری بیش از حد
سیاتیک
پوسیدگی دندان
برای افراد با مزاج سوداوی تغذیه مناسب میتواند به تعادل مزاج و بهبود وضعیت روحی و جسمی کمک کند در ادامه غذاهایی که برای افراد سودایی مفید است و غذاهایی که باید از
آنها پرهیز کنند، آورده شده است
غذاهای مفید برای افراد سودایی
غذاهای گرم و مرطوب
گوشتهای گرم گوشت گوسفند مرغ و ماهی به ویژه ماهی های چرب
حبوبات عدس نخود و لوبیا به صورت پخته و با ادویه های گرم
سبزيجات
سبزیجات تازه و آبدار مانند خیار ،کدو، کلم و اسفناج
سبزیجاتی که طبع گرم دارند مانند تره ریحان و نعناع
میوه ها
میوه های شیرین و آبدار مانند انگور خرما، انار و سیب
میوه های گرم مانند زردآلو و هلو
غلات
برنج گندم و نانهای سبوس دار به ویژه نانهای تهیه شده از آرد کامل
چای و نوشیدنی ها
چای دارچینی یا چای زنجبیلی
نوشیدنیهای گرم مانند دمنوشهای گیاهی
چربی ها
روغن زیتون و روغن کنجد در حد معقول
غذاهایی که افراد سودایی باید پرهیز کنند
غذاهای سرد و خشک
لبنیات سرد مانند ماست و پنیر
غذاهای سرخ کردنی و چرب
غذاهای تند و ادویه دار
ادویه های تند مانند فلفل سیاه و فلفل قرمز
شیرینی ها
قند و شکر زیاد
شیرینی های صنعتی
غذاهای کنسروی و فرآوری شده
غذاهای آماده و کنسروی که معمولاً حاوی مواد نگهدارنده هستند
میوه های سرد
میوه های ترش مانند لیمو پرتقال و گریپ فروت
نوشیدنی های سرد
نوشابه ها و آب میوه های صنعتی
مزاج شناسی در حقیقت کلید درک عمیق تری از خود و دیگران است. این علم با شناخت طبع های مختلف به ما یادآوری میکند که هر فردی منحصر به فرد است و نیازهای خاص خود را دارد با آگاهی از مزاج مان میتوانیم نه تنها به سلامت جسمی خود اهمیت دهیم بلکه به تعادل روحی و روانی نیز دست یابیم بیایید با احترام به تفاوت ها و پذیرش تنوع های انسانی سفری به سوی زندگی سالم تر و شادتر داشته باشیم
☆ توجه !
ما در اینجا تلاش کرده ایم تا شما را با انواع مزاجها آشنا کنیم و درک بهتری از ویژگی ها و تأثیرات آنها بر سلامت جسمی و روحیتان ارائه دهیم اما مهم است به یاد داشته باشید که هر فرد دارای ویژگیهای منحصر به فردی است و برای تنظیم رژیم غذایی مناسب و اصلاح مزاج، مشاوره با یک پزشک متخصص یا کارشناس تغذیه الزامی است.
این متخصصان میتوانند با توجه به شرایط خاص شما راهنماییهای لازم را ارائه دهند و به شما کمک کنند تا به توازن و سلامتی مطلوب دست یابید ،بنابراین برای ایجاد تغییرات مؤثر و پایدار در سبک زندگیتان حتماً با یک مشاور یا پزشک تغذیه در ارتباط باشید
گالری هنری گانباته